Wirtualne Muzeum Drzeworytów Ludowych wraz z bazą danych wystartowało jesienią w 2011 roku, zatem działamy już 10 lat i to dobra okazja do podsumowań.
W dużym skrócie można przyjąć, że ten czas dzielił się na trzy etapy: W pierwszym skupiliśmy się na własnej kolekcji grafik ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, badając przede wszystkim bezcenną serię 13 klocków z warsztatu Kostryckich. Podsumowaniem tamtych prac była wystawa online „Drzeworyty ludowe z Płazowa”.
Szybko rozpoczął się drugi etap polegający na wielu kwerendach i delegacjach do polskich muzeów z podstawowym pytaniem: Czy posiadacie ludowe klocki drzeworytnicze i odbitki? Nie było to działanie po omacku, wiedzieliśmy już wstępnie z literatury i z wcześniejszych bezpośrednich kontaktów z koleżankami i kolegami muzealnikami, bibliotekarzami czy archiwistami, że w określonych zbiorach faktycznie zachowały się drzeworyty. Wyjazdy w teren, spotkania z ludźmi, wywiady i pogłębione kwerendy sprawiały, że sukcesywnie odnajdywaliśmy grafiki w co raz to kolejnych miejscach, natrafiając wielokrotnie na okazy nigdzie dotychczas niepublikowane. Z czasem – wraz z rosnącą popularnością strony www.drzeworyty.eu – zaczęły zgłaszać się osoby prywatne użyczając zdjęcia i dzieląc się wiedzą.
Trzeci etap można nazwać „zagranicznym”. Udało się odnaleźć kolekcję Józefa Pawlikowskiego znajdującą się przed drugą wojną światową w Ossolineum, a obecnie w Bibliotece Stefanyka we Lwowie, jak również pojechać do kilku placówek na Słowacji. Do przedmiotu zainteresowań włączyliśmy także ludowy druk na płótnie, umieszczając w bazie przykłady klocków z kolekcji MEK liczącej ponad 250 eksponatów, pochodzących w większości z farbiarni w Muszynie.
Po dekadzie można zaprezentować statystykę bazy danych. Całość zarejestrowanych obiektów wynosi 1546. Zdecydowaną większość stanowią odbitki i klocki liczące łącznie 1508 pozycji. Jednak to nie wszystkie typy obiektów, wyróżniliśmy jeszcze teki grafik w liczbie 11, będące mniej lub bardziej kompletnymi tzw. Tekami Łazarskiego, wydanymi w 1921 roku w Warszawie, obecnie unikaty kolekcjonerskie. Odnotowaliśmy także 10 malowideł i odbitek kserograficznych, wykonanych w latach 70 ubiegłego wieku, jako kopie kołtryn i paru rzadkich drzeworytów o unikalnej ikonografii. W bazie udostępniamy 12 klocków do drukowania tkanin z warsztatu w Muszynie, datowanych na drugą połowę XIX wieku, dekorowanych wzorami roślinnymi i geometrycznymi.
Staraliśmy się do każdego drzeworytu dotrzeć bezpośrednio, zobaczyć go naocznie, zmierzyć, obejrzeć awers i rewers, opisać kolorystykę. Nie zawsze było to możliwe, w kilku przypadkach musieliśmy oprzeć się na informacjach otrzymanych korespondencyjnie. Dokładnie rzecz biorąc nawiązaliśmy kontakt z 56 adresatami określonymi w bazie pod hasłem „Miejsce przechowywania” tj. 43 placówkami publicznymi (muzea, biblioteki, archiwa, pracownie), 8 kolekcjonerami i 5 instytucjami związanymi z Kościołem katolickim.
Grzegorz Graff