English
  wersja podstawowa   wersja kontrastowa
STRONA GŁÓWNA / EDUKACJA – WAŻNE PYTANIA – PROSTE ODPOWIEDZI


Edukacja – Ważne pytania – proste odpowiedzi


Kto pyta nie błądzi. Dzięki odpowiedziom na poniższe pytania nie zabłądzisz wśród drzeworytów.

PYTANIA

1. CO TO JEST DRZEWORYT? >>

Drzeworyt to technika graficzna polegająca na odbijaniu na papierze wzoru z klocka-matrycy. Drzeworytem nazywamy również odbitkę wykonaną tą techniką.

2. JAK POWSTAJE DRZEWORYT? >>

Można wyróżnić 3 etapy powstawania drzeworytu: rysowanie wzoru na drewnianym klocku, wycinanie go i odbijanie wzoru z klocka na papierze.

3. JAKIE SĄ PODSTAWOWE RODZAJE DRZEWORYTÓW? >>

Drzeworyty, ze względu na sposób wycięcia klocka z pnia drzewa, można podzielić na wzdłużne, czyli cięte wzdłuż długości słojów drewna, lub poprzeczne, czyli cięte w poprzek słojów. Drzeworyty ludowe należały do grupy wzdłużnych.

4. CO WARTO WIEDZIEĆ O KLOCKU DRZEWORYTNICZYM? >>

Wykonanie klocka było najtrudniejszym zadaniem drzeworytnika. Na płaskim i gładkim kawałku drewna należało narysować wyraźny wzór, a później wyciąć go w taki sposób, aby wypukłe pozostały te części, które mają się odbić na papierze. Drzeworyty ludowe wycinano w klockach ciętych wzdłuż długości słojów drewna lipy, gruszy, buka, jabłoni lub orzecha. Czasem wzory żłobiono z obu stron klocka. Do pracy snycerskiej używano nożyków i dłut.

5. CO WARTO WIEDZIEĆ O ODBITCE? >>

Jeśli linie rysunku na klocku pozostawały wypukłe, to po odbiciu matrycy na papierze uzyskiwano czarny wzór na białym tle. Jeśli wypukłe pozostawiano tło, to uzyskiwano drzeworyt tonowy, tzw. „białoryt”, czyli biały wzór na czarnym tle. Drzeworytnicy ludowi sporządzali odbitki ręcznie. Najczęściej papier kładli na klocku powleczonym farbą, przyciskali ręką lub przecierali szmatką. Czasem kolorowali gotową odbitkę.

6. CO PRZEDSTAWIAŁY DRZEWORYTY LUDOWE? >>

Na drzeworytach znajdują się przede wszystkim wizerunki Matki Bożej, Jezusa Chrystusa oraz świętych patronów. Drzeworyty o tematyce świeckiej są bardzo rzadkie. Warto wspomnieć o kołtrynach – drzeworytach z wyobrażeniami kwiatów i zwierząt.

7. DO CZEGO SŁUŻYŁY DRZEWORYTY? >>

Drzeworyty służyły mieszkańcom wsi do celów kultowych oraz zdobienia izby. Naklejano je bezpośrednio na ścianach lub oprawiano w proste ramki. Umieszczano także na wewnętrznej stronie wieka skrzyni oraz w budynkach gospodarczych, by święte postacie na nich przedstawione strzegły dobytku. Spotkać je można było w przydrożnych kaplicach, w wiejskich kościołach i cerkwiach. Małe obrazki wkładano do modlitewników oraz zatykano za ramy obrazów.

8. GDZIE ZNAJDOWAŁY SIĘ OŚRODKI DRZEWORYTNICZE? >>

Drzeworyty ludowe występowały na obszarze całej Polski. Wiadomo, że tworzono je w Płazowie koło Lubaczowa, w Bobrku koło Chrzanowa oraz w miejscach pielgrzymkowych (Częstochowie, Kalwarii Zebrzydowskiej, Leżajsku, Tursku). Niestety wciąż niewiele wiemy o ich twórcach.

9. GDZIE MOŻNA BYŁO KUPIĆ DRZEWORYT? >>

Odbitki drzeworytnicze kupowano na targach, odpustach w miejscach pielgrzymkowych lub od wędrownych handlarzy. Czasem sami drzeworytnicy ruszali w drogę z dużą ilością wykonanych odbitek, lub  z klockami, papierem i farbą, by odbijać obrazy na miejscu.

10. CZY ZNANI SĄ AUTORZY DRZEWORYTÓW LUDOWYCH? >>

Drzeworyty ludowe najczęściej nie są sygnowane, a tylko niektóre zostały oznaczone inicjałami, dlatego trudno zidentyfikować ich twórców. Z nazwiska znanych jest tylko kilku drzeworytników. W Płazowie koło Lubaczowa działali Kostryccy – Maciej ojciec i Maciej syn, w Bobrku koło Chrzanowa drzeworytnictwem zajmował się Wojciech Bryndza oraz nieznany z imienia Sagan (Sagański).

11. JAKI JEST NAJSTARSZY DRZEWORYT LUDOWY? >>

Najstarsze polskie drzeworyty pochodzą z początku XVIII w. i zachowały się w lwowskiej kolekcji Pawlikowskich. Są to „św. Marcin” (1713 r.) i „Droga Krzyżowa” (1729 r.), sygnowana przez Aleksandra Ceglenckiego.

12. GDZIE DZIŚ MOŻNA ZOBACZYĆ DRZEWORYTY LUDOWE? >>

Niewiele drzeworytów ludowych przetrwało do dziś. Najcenniejsze ich kolekcje znajdują się w muzeach etnograficznych w Krakowie i Warszawie, w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, a także w bibliotekach i archiwach.

13. GDZIE MOŻNA PRZECZYTAĆ O DRZEWORYTACH LUDOWYCH? >>

O drzeworytach ludowych piszą Ewa Fryś, Anna Iracka i Marian Pokropek w ciekawej książce „Sztuka ludowa w Polsce” (Warszawa 1988).