Figurkę umieszczono w kapliczce ustawionej tam, gdzie została znaleziona i zaczęto otaczać kultem. W 1615 roku właścicielka Gidel ufundowała dla cudownego wizerunku murowaną kaplicę, a do opieki nad nim sprowadziła dominikanów z Krakowa. W 1656 roku został konsekrowany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z kaplicą mieszcząca cudownąfigurkę w specjalnie skonstruowanym ołtarzu. Później powstał zespół klasztorny. W dokumentach archiwalnych czytamy, że sanktuarium w Gidlach „słusznie zalicza się do tych kościołów, które są wzniesione dobroczynną ręką ludu. Nie budował go żaden pan możny, ale składało się na niego tysiące rąk i tyleż serc dobrych”. Gidle szybko stały się ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym. Rangę sanktuarium podnosiły liczne odpusty. Jego rozwojowi sprzyjało także propagowanie kultu Matki Boskiej Gidelskiej przez dominikanów. W 1626 roku kapituła zakonna zaleciła członkom bractw różańcowych pielgrzymki do Gidel. Ponadto klasztor w 1651 roku otrzymał zezwolenia na drukowanie i rozpowszechnianie wizerunku Matki Boskiej Gidelskiej. Już w połowie XVII w. jej kult obejmował całą Koronę i rozpowszechniał się także na Litwie. Sanktuarium w Gidlach odwiedzali królowie- Władysław IV Waza, Jan II Kazimierz i Michał Korybut Wiśniowiecki, ale żywotność kultu opierała się na prostych ludziach – rolnikach i górnikach, którym Matka Boska Gidelska do dziś patronuje.

Sława Gidel wzrastała z roku na rok, a „Księgi cudów” zapełniały się wciąż nowymi wpisami. W 1561 roku zanotowano: „We wsi Rudzie niedaleko Gidel, chłopiec trzy lata mający, syn Pawła Gawina kmiecia, spadłszy z dachu nieżywy znaleziony został; lecz ofiarowany przez rodziców i na to miejsce przyniesiony, po kilku godzinach przyszedł do życia. ”Największą popularnością sanktuarium gidelskie cieszyło się w XVII i XVIII w., wówczas zapisano najwięcej uzdrowień. O tym, że wiara czyni cuda można przekonać się także dziś – opiekunowie sanktuarium gromadzą ich świadectwa. Wiele uzdrowień w Gidlach dokonuje się za pośrednictwem wina poświęconego podczas obrzędu nazywanego „Kąpiółką”. Rytuał ten, praktykowany od 1618 roku, polega na zanurzeniu w poświęconym winie figurki wyjętej z ołtarza. „Kapiółka” nawiązuje do pierwszego obmycia rzeźby wyoranej z ziemi oraz do pierwszego cudu i odbywa się w pierwszą niedzielę maja. Co roku obrzęd przyciąga wielu wiernych, którzy ufają w to, że kropla wina dodana do szczerej wiary w Bożą moc, pomoże im odzyskać zdrowie.

Ruch pątniczy w Gidlach związany był w dużej mierze z pielgrzymkami do położonej niedaleko Częstochowy. Sanktuarium także i dziś jest przystankiem w drodze na Jasną Górę. Ponadto do Gidel przybywa wiele grup pątniczych ze Śląska. Główne uroczystości w sanktuarium gromadzące wielu pielgrzymów odbywają się w pierwszą niedzielę maja („Kąpiółka”) oraz w święta: Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia), św. Jacka (pierwsza i druga niedziela po 17 sierpnia) i Matki Boskiej Różańcowej (pierwsza niedziela października). Jak dotąd najwięcej pątników, przybyło do Gidel na koronację wizerunku, która odbyła się 19 sierpnia 1923 roku. Uroczystość, która miała niezwykle bogatą oprawę, zgromadziła 300 tys. wiernych. W opisie koronacji czytamy: „Już w przeddzień uroczystości, tj. w sobotę panował ożywiony ruch na ulicach gidelskich. Zdążyło przybyć parę kompanij. Przybyły w sobotę dwa oddziały Straży Ogniowej z Radomska, które zorganizowały pogotowie strażackie i zbudowały namiot obok ołtarza polowego, jako posterunek pogotowia ratunkowego. Okna w Gidlach prawie wszędzie iluminowane. Wspaniale wyglądał klasztor oświetlony różnokolorowemi lampkami elektrycznemi, instalacyji, których przeprowadził bezinteresownie p. Lechowski z Radomska. Bramy tryumfalne były również ozdobione lampionami i wyglądały bardzo ładnie. Pierwsza brama była urządzona na Folwarkach, druga na Wygodzie, trzecia pod Pławnem, czwarta w Pławnie, piąta, najefektowniej się przedstawiająca, przy wjeździe do Gidel. Te bramę ufundowali rzemieślnicy z Gidel i Radomska. Napis na niej widniał „Witajcie dostojni goście”. Starszy z cechu p. I. Karpiński nie szczędził wraz z innymi zabiegów, by bramę rzemieślniczą wyróżnić gustem i okazałością. Odtąd już się zaczęła dekoracja domów i drzew itp. Oryginalna była również szósta brama, zbudowana z samych żelaznych pługów, – siódma brama cyklistów i ostatnia ósma ustawiona została przez gospodarzy gidelskich ze zboża niemłóconego. Na bramie wisiał z jednej strony orzeł, a z drugiej św. Izydor, patron rolników”. Obecnie trwają przygotowania do jubileuszu 500-lecia kultu Matki Bożej w cudownej figurce z Gidel.

Justyna Masłowiec

Literatura:
Anzulewicz P. [red.], Z dawna Polski Tyś królową. Przewodnik po sanktuariach maryjnych, Szymanów 1983.
Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów. Zespół Gidle, sygn. Gi 219, Gi 222, Gi 223.
Fridrich A, Historye cudownych obrazów NMP w Polsce, t.1-4, Kraków 1903-11.
Jackowski A., Pielgrzymowanie, Wrocław 1998.
Jackowski A. [red.], Miejsca święte Rzeczypospolitej. Leksykon, Kraków 1998.
Koronacja MB w Gidlach,„Przewodnik Katolicki”, 1923, R 29, nr 35, s. 8.
Kunczyńska-IrackaA., Malarze ludowi z Gidel, „Polska Sztuka Ludowa”, 1965, t.19, nr 2, s.79-100.
Litewka A., Inwentarz zespołu akt Gidle. Klasztor ojców dominikanów z lat (1479) 1615-1998, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 2013, t.99, s. 111-191.
Wacław z Sulgostowa, O cudownych obrazach w Polsce przenajświętszej Matki Bożej wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, Kraków 1902.
Zaleski W., Sanktuaria polskie. Katalog encyklopedyczny, Warszawa 1988.
Żukiewicz K. M., Matka Boska Gidelska, Miejsce Piastowe 1929.