W głównym ołtarzu radecznickiego kościoła został umieszczony obraz św. Antoniego, który szybko zyskał miano słynącego łaskami. Wokół obrazu pojawiły się z czasem liczne wota. Patron sanktuarium, św. Antoni Padewski (1195-1231), misjonarz, kaznodzieja i Doktor Kościoła należy do świętych otaczanych w Kościele szczególną czcią. W Polsce jego kult zaczęły rozwijać zakony franciszkańskie. Święty znany jest jako cudotwórca, patron ubogich, narzeczonych i podróżnych, ale przede wszystkim proszony jest o pomoc w odnalezieniu zaginionych ludzi lub zgubionych rzeczy.

W 1772 roku Radecznica znalazła się w zaborze austriackim, a po roku 1815 w granicach zaboru rosyjskiego. Mimo ograniczenia swobody kultu przez władze zaborcze, największy rozkwit sanktuarium przypadał na lata 1815 – 1862. W tym okresie Radecznica zyskała miano „Częstochowy lubelskiej”. Na odpusty przybywało wówczas kilkadziesiąt tysięcy wiernych. Wśród nich byli pielgrzymi z dawnych województw: bełskiego, lubelskiego, ruskiego, wołyńskiego i sandomierskiego oraz z Mazowsza i Litwy. Do Radecznicy pielgrzymowali także greko-katolicy i wyznawcy prawosławia. W kronikach zanotowano, że prawie każdego roku do Radecznicy przybywała pielgrzymka z Częstochowy. Na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” z 1861 roku zamieszczono następujący opis sanktuarium podczas odpustu. „Pomiędzy wyniosłemi dwuwiekowemi drzewami, migają tu i owdzie białe ściany kaplic, rozrzuconych po całym lesie, zapełnionych ludem śpiewającym pobożne pieśni, a ścieżkami wijącemi się kręto, przechodzą różnobarwne tłumy, jedne ku kościołowi, inne z kościoła na obchód kaplic. Na trawnikach w cieniu drzew stoją powozy, bryki, wózki, pląsają dzieciaki wygrywając na fujarkach, gwar i ruch niepojęty: tu galonowa służba rozścieła dywany państwu chcącemu odpocząć w cieniu i zjeść przywiezione przysmaki, owdzie ci co nie mają dywanów, swobodnie, ochoczo usiedli na trawnikach i z łyczkowych kobiałek dobywają przybory; dalej kumowie i kumoszki częstują się serdecznie, a w ten gwar mieszają się głosy kilkudziesięciu dziadów, siedzących przy drogach i ścieżkach, grających na lirach i śpiewających (…)”.Na odpusty do Radecznicy przybywali także twórcy drzeworytów lub handlarze, którzy oferowali pielgrzymom odbitki z wizerunkiem patrona, wzorowane na cudownym obrazie. Zapewne także dzięki nim kult świętego, którego pomocy wzywano podczas zarazy bydła, szybko spopularyzował się wśród chłopów.

W 1869 roku władze carskie nakazały likwidację klasztoru. Bernardyni rozdali wyposażenie sanktuarium okolicznym parafiom, a ołtarz główny z obrazem św. Antoniego przekazano do kościoła w Łabuniach, gdzie spłonął w pożarze w 1899 r. Do Radecznicy sprowadzili się duchowni uniccy, po kilku latach ich miejsce zajęli prawosławni mnisi, a później mniszki. W tym czasie kościół został przebudowany i zamieniony w cerkiew, a jej patronem został święty Antoni Pieczerski. W 1915 roku, gdy nastąpił odwrót wojsk rosyjskich, mniszki opuściły Radecznicę. Powtórna konsekracja kościoła odbyła się w 1916 roku, a trzy lata później do sanktuarium powrócili bernardyni i ponownie stało się ono szeroko znanym ośrodkiem pielgrzymkowym. Po II wojnie światowej Radecznica straciła na znaczeniu, w dużej mierze z powodu działań władz, które poważnie utrudniały działalność zakonnikom. Ożywienie sanktuarium nastąpiło w latach 80. XX w. Na początku kolejnej dekady radecznicki zespół architektoniczny został starannie odrestaurowany. W 1995 roku odbyły się uroczystości związane z jubileuszem 800 – lecia urodzin św. Antoniego. W tym samym roku kościół spłonął, jednak dzięki ofiarom czcicieli świętego patrona z Radecznicy i przy wsparciu władz państwowych i kościelnych świątynia została odbudowana w rekordowo krótkim czasie. Odtworzony został także wcześniejszy wystrój kościoła.

Główne uroczystości odpustowe w Radecznicy, na które przybywa kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów, odbywają się 13 czerwca, w święto patrona sanktuarium. Tradycją radecznickiego odpustu jest poświęcenie lilii, które przynoszą ze sobą wierni. Obrzęd odbywa się po sumie odpustowej i procesji. Liliesłużą czcicielom św. Antoniego jako lek na różne dolegliwości i obrona przed złem. Podobne zastosowanie mają także suszone płatki poświęconych kwiatów. Zdarza się, że wierni, którzy nie mogą przybyć do Radecznicy, piszą do klasztoru listy z prośbą o ich przysłanie.

Justyna Masłowiec

Literatura:
Bilska-Wodecka E., Ciemborowicz M., Marciniak-Nowak A., Matlak H., Sołjan I., Kult św. Antoniego w Polsce na przykładzie wezwań kościołów oraz głównych ośrodków,„PeregrinusCracoviensis”, 2005, z. 16, s. 279-286.
Budnik B., Radecznica, „Pielgrzym Kalwaryjski”, 1999, nr 4, s. 23-25, nr 5, s. 31-32
Kuczkowski M., Św. Antoni Padewski – mąż ewangeliczny, „Teologia i człowiek”, 2011, nr 17, s. 137-160.
Chadam A., Radecznica, [w:] Wyczawski H. E. (red.), Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych,. Kalwaria Zebrzydowska 1985.
Jackowski A., Pielgrzymowanie, Wrocław 1998.
Jackowski A. [red.], Miejsca święte Rzeczypospolitej. Leksykon, Kraków 1998.
Jusiak R. (red.), Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturalnego, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
Kościół i klasztor oo. Bernardynów w Radecznicy, „Czytelnia Niedzielna”, 1859, t. 4, nr 9, s. 65-67.
Ścisłowska Z., Kościół i klasztor o.o. bernardynów w Radecznicy, „Tygodnik Ilustrowany”, 1865, nr 309, s. 89.
Winiarski A., Radecznica, „Tygodnik Ilustrowany”, 1861, nr 85, s. 179-180.
Zaleski W., Sanktuaria polskie. Katalog encyklopedyczny, Warszawa 1988.