Dla tradycji pielgrzymowania na ziemiach polskich kluczowe znaczenie miało powstanie i rozkwit Jasnej Góry. Jasnogórski klasztor (Clarus Mons) został założony przez paulinów sprowadzonych w 1382 roku z Węgier przez księcia Władysława Opolczyka. Książę podarował zakonnikom obraz Madonny, który przywiózł z Rusi, gdzie wizerunek cieszył się kultem jako cudowny.

W ciągu kilkudziesięciu lat od powstania Jasna Góra stała się celem masowych pielgrzymek. Do Czarnej Madonny wędrowali wszyscy – i królowie i biedacy. W XVII wieku zaczęły wykształcać się szlaki pielgrzymkowe, nieco później narodził się zwyczaj stałych pielgrzymek pieszych do Częstochowy. Wielki wpływ na rozwój częstochowskiego sanktuarium miała elekcja Matki Boskiej na Królową Polski, dokonana przez króla Jana Kazimierza w ślubach lwowskich w 1656 roku, i koronacja obrazu jasnogórskiego w 1717 roku. Dzięki temu kult Matki Boskiej Królowej Polski złączył się z kultem Matki Boskiej Częstochowskiej, a Jasna Góra została uznana za duchową stolicę Polski. Sanktuarium odegrało szczególną rolę w czasie zaborów. Kult Czarnej Madonny utożsamianej z Królową Polski niósł ze sobą treści związane z niepodległością i wolnością narodu. Świadomi tego zaborcy podejmowali bezskuteczne próby ograniczenia pielgrzymek na Jasną Górę. Podobna sytuacja miała miejsce po II wojnie światowej, gdy władze zabraniały ich organizacji. Od końca lat 70. XX wieku nastąpił renesans pielgrzymowania do Częstochowy. W latach 80. udział w pielgrzymce stał się formą protestu przeciw sytuacji politycznej w kraju.

Współcześnie Jasna Góra należy do największych i najważniejszych ośrodków kultu religijnego na świecie, corocznie przybywa do sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej około 4 mln pielgrzymów, z których ok. 10% stanowią obcokrajowcy.

Justyna Masłowiec

Drzeworyty w Bazie danych:
  Matka Boska Częstochowska, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
  Matka Boska Częstochowska, Biblioteka Stefanyka we Lwowie
  Matka Boska Częstochowska, kolekcja prywatna
  Matka Boska Częstochowska (drzeworyt czteropolowy), Biblioteka Jagiellońska
  Matka Boska Częstochowska oraz święci Antoni Opat i Paweł z Teb, Biblioteka Maryjna w Częstochowie

Zdjęcia w galerii ukazują pielgrzymów w drodze do Częstochowy (fotografie z Archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie), wymarsz XXX Pieszej Pielgrzymki Krakowskiej na Jasną Górę, 6 sierpnia 2010 r. (fot. Andrzej Sułkowski), XXIII Pielgrzymkę Dominikańską w 2014 r. (fot. Barbara Wojewoda) i XXII Pielgrzymkę Dominikańską w 2013 r. (fot. Zofia Olszowska).