W 1970 roku w Muzeum Etnograficznym w Krakowie miało miejsce szereg wydarzeń związanych z ludową grafiką. Od 30 maja do 2 czerwca obywało się sympozjum, które poprzedzało wystawę „Polska grafika ludowa” oraz prezentację filmu dokumentalnego „Polski drzeworyt ludowy”.

W muzealnym archiwum zachowało się kilka zdjęć z sali obrad a także cztery broszury z referatami, więc po latach możemy przypomnieć tamte ciekawe wystąpienia.

Ksawery Piwocki, autor pierwszej naukowej monografii o polskiej grafice ludowej opublikowanej w 1934 roku, w referacie „Zagadnienia genezy i rozwoju polskiej grafiki ludowej” podkreślił jak ważny dla rozwoju naszego drzeworytnictwa był ruch pielgrzymkowy rozwijający się od XVII wieku na fali kontrreformacji w Kościele katolickim i szerzej powiązanie tego gatunku sztuki z „sacrum”. Stąd w zachowanych zabytkach grafiki ludowej dominuje ikonografia cudownych obrazów Matki Boskiej, Chrystusa i wielu świętych patronów, zazwyczaj męczenników.

Tadeusz Seweryn w wystąpieniu pod tytułem „Rola drzeworytu ludowego w polskiej kulturze ludowej” przypomniał wnioski ze swojej publikacji Staropolska grafika ludowa (1956), podkreślając znaczenie ksylografii w XVI wieku, gdy rozwijał się drzeworyt ilustracyjny zamieszczany w inkunabułach, a także kwitło rzemiosło kołtryniarzy, kartowników czy kurdybaniarzy. Ludowy drzeworyt nie miał jeszcze wtedy charakteru dewocyjnego, głównie skupiony był wg Seweryna na wiedzy o życiu realnym i świeckich potrzebach, a niekiedy odważnie manifestował niezgodę na feudalny ucisk.

Józef Grabowski w referacie „Zagadnienia stylu i klasyfikacji formalnej polskiego drzeworytu ludowego” wygłosił pogląd, że drzeworyt ludowy jest nosicielem treści artystycznych jemu tylko właściwych, co zdecydowanie wyróżnia go od wytworów innych dziedzin sztuki. Punktem wyjścia dla Grabowskiego jest założenie, że istnieje tzw. sztuka naturalna, która występuje na początku drogi rozwoju sztuki poszczególnych narodów, a cechuje ją mocno akcentowana rytmiczność i symetria form wyrazu. Kształtujący tę sztukę styl ma charakter pozahistoryczny i pojawia się zawsze tam, gdzie ujawnia się samorodny artysta.

Piotr Krakowski wystąpił z odczytem „Rola drzeworytu ludowego w polskiej tradycji narodowej”, przypominając, że to modernizm poszukując nowych impulsów twórczych zdjął z wytworów plastyki ludowej pejoratywne miano bohomazów. Sprzyjał temu ogólnoeuropejski trent wśród artystów końca XIX i pierwszych lat XX wieku, odkrywających sztukę prymitywną w krajach kolonialnych jak i rodzime wytwory ludu na Starym Kontynencie. W Polsce znamienne są działa Władysława Skoczylasa oraz artystów z warszawskiego Stowarzyszenia „Ryt”, czerpiących inspirację z drzeworytu i malarstwa na szkle.

opracował Grzegorz Graff