Od XVI wieku powstawały miejsca pielgrzymkowe, kaplice i bractwa poświęcone „Bolejącej Matce Pana” której cześć oddawano między innymi w Bratysławie (kościół p.w. św. Marcina), na Górze Maryjnej w Nitrze, Topolčanach czy Šaštínie. Powstanie tego ostatniego wiązane jest z wydarzeniem z 1564 roku, kiedy to porywczy zastępca palatyna Węgier Imrich Czobor miał wyrzucić z karety swą żonę. Według tradycji Andżelika Bakič zaczęła się gorąco modlić do Matki Boskiej prosząc o ochronę przed okrutnym mężem. Wtedy to ukazać się jej miała Matka Boska, której cierpiąca kobieta uczyniła obietnicę umieszczenia w tym miejscu figury Matki Boskiej Bolesnej, jeśli mąż zmieni swe postępowanie i nawróci się. Gdy tak się stało, małżonkowie wspólnie ufundowali rzeźbę jako wotum dziękczynne.

Ustanowienie w 1727 roku przez papieża Benedykta XIII święto Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny przyczyniło się do rozpowszechnienia kultu Matki Boskiej Siedmiobolesnej na Słowacji. Zaczęły powstawać nowe kościoły i kaplice pod tym wezwaniem oraz prężnie rozwijało się sanktuarium w Šaštínie, które z czasem zyskało rangę narodowego sanktuarium Słowaków . Znajdująca się tam figura Matki Boskiej ogłoszona została w 1732 roku cudowną, rozpoczęto też budowę nowej świątyni, którą poświęcono w 1762 roku w obecności cesarzowej Marii Teresy. Już wtedy każdego roku pielgrzymowało do Šaštína około 80 tys. pątników z Węgier, Czech, Moraw i Austrii. W XIX wieku Šaštín był drugim po Mariazell najczęściej odwiedzanym ośrodkiem pątniczym Austro-Węgier.

W XVIII wieku na przedstawienie Matki Boskiej Bolesnej z siedmioma mieczami przeszywającymi jej serce utrwaliło się określenie „Matka Boska Siedmiobolesna”, które do dnia dzisiejszego jest wśród Słowaków w powszechnym użyciu.

Krzewieniu kultu Matki Boskiej Siedmiobolesnej sprzyjała działalność licznych sodalicji i bractw maryjnych, które wydawały broszury, śpiewniki, modlitewniki, zakładały kalwarie. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje Kalwaria w Bańskiej Szczawnicy powstała w latach 1744-1751, w której aż 7 kaplic poświęconych zostało Boleściom Matki Boskiej.

Przedstawienia Matki Boskiej Bolesnej były popularnym wzorcem ikonograficznym w słowackiej twórczość ludowej. Najczęściej kopiowano wizerunek Matki Boskiej w Šaštínie, której wyobrażenie znane były w całej Słowacji. Do często kopiowanych należały także figury czczone w Nitrze, Topolčanach, Holíču. Rzeźby w drewnie, kamieniu, grafika oraz obrazy na szkle wzorowane były także na wizerunkach popularyzowanych za pośrednictwem druków dewocyjnych i w ówczesnej literaturze religijnej. W XIX wieku Pieta była najczęściej podejmowanym tematem przez ludowych artystów. Powstawały liczne kapliczki przydrożne , powszechnie wizerunki Matki Boskiej Bolesnej – orędowniczki, pocieszycielki i wspomożycielki w trudnych sytuacjach zawieszano w domach. Nabożeństwo oddawane Matce Boskiej Siedmiobolesnej było jednym z czynników narodowotwórczych wśród Słowaków. W 1927 roku Matka Boska Siedmiobolesna uznana została Patronką Słowacji a Jej kult miał do 1948 roku mocne akcenty narodowe. Czasy nasilonego totalitaryzmu po 1948 roku, gdy programowo rugowano religię z życia publicznego, nie doprowadziły do zaniku nabożeństwa do Matki Boskiej Bolesnej. Po wydarzeniach Praskiej Wiosny w 1968 roku wielu pątników prywatnie pielgrzymowało do sanktuariów maryjnych, szczególnie do Šaštína. Po aksamitnej rewolucji. 19 X 1993 r. właśnie w narodowym sanktuarium w Šaštínie dokonano „Ofiarowania Narodu Słowackiego Matce Boskiej Siedmiobolesnej, Patronce Słowacji”. Nabożeństwo Jej oddawane nadal pozostaje dominującym nurtem słowackiego kultu maryjnego.

Beata Skoczeń-Marchewka

Literatura:
Jana Moricová, Matka Boża Siedmiobolesna – patronka Słowacji, Lublin 2002
http://bazilika.sk/ wyświetlone 22.01.2018
zob. drzeworyt F-E-12509, F-E-3376